Venuspassasje - siste sjanse i vår tid

6.juni 2012 er ein stor dag for alle astronomiinteresserte. Venus passerer framfor sola, ei hending som sist skjedde i 2004. Neste passasje er i 2117, så dette er siste sjanse for vår del. Her er nokre tips for den store dagen!

Venus passerer framfor sola 8.juni 2004. Biletet er teke av underteikna
med eit spegelteleskop på 800mm brennvidde og opningsforhold f/4.

Kva skjer?
Venus si bane har ein vinkel på ca 3.5 grader i forhold til jorda si bane, noko som medfører at planeten stort sett passerer over eller under sola når den passerer mellom jorda og sola. Men ein sjeldan gong stemmer alt perfekt, og planeten kan sjåast som ei lita svart skive på sola. Kontrasten mellom den lyse sola og siluetten til Venus er ekstrem!

Når?
Planeten vert først synleg i kanten på sola onsdag 6.juni kl 00:04, og står lengst inne på sola kl 03:29. Siste rest av planeten er synleg kl 06:53. Folk flest får kun med seg den siste delen av passasjen, fordi sola først står opp over horisonten litt ut på morgonkvisten. Skal du få med deg mest mogleg, må du reise nordover i Noreg.

Korleis?
Observasjon av objekt på/mot sola er svært skadeleg, med mindre ein tek sine førehandsreglar. Det enklaste er å bruke solformørkingsbriller. Denne metoden er trygg, og ein ser då Venus som ein liten svart flekk mot sola.

Venuspassasjen i 2004 observert ved hjelp av solformørkingsbriller.

Om du ynskjer å forstørre bilete noko, må du bruke eit dedikert solfilter. Ikkje fall for freistinga å bruke sota glas, firedoble lag med solbriller, fotografisk film eller andre typar improviserte medium som solfilter. Sjølv om lysstyrka kanskje verkar behageleg nok, er det stor sjanse for at desse filtera slepp gjennom skadelege bølgelengder som ein ikkje umiddelbart merkar. Synet er for dyrebart til å ta sjansen.

Mitt teleskopoppsett under Venuspassasjen i 2004. Heimelaga solfilter,
basert på godkjent og 100% sikker solfilterfolie. Ei billig og sikker løysing.

Den flottaste løysinga er å bruke eit dedikert solteleskop, gjerne eit hydrogen alfa-teleskop som lar deg sjå ein heilt spesiell del av solatmosfæren. Med eit slikt teleskop kan du sjå gasstunger som strekk seg ut  i rommet som små "armar" eller filament. I tillegg kjem soloverflata verkeleg til live!

Fotografere?
Ja, det går veldig fint! Berre hugs solfilter! Bruk gjerne manuelle innstillingar, sidan den lyse sola mot den mørke himmelbakgrunnen kan lure lysmålaren. Du treng ikkje lange brennvidda for å få med deg Venus. Ta gjerne bilete i råformat, så har du litt meir å jobbe med i etterkant! Du får ikkje ein ny sjanse!

Som med dei fleste astronomiske observasjonar, er det vèret som er den usikre faktoren. Vi får håpe at alle er heldig denne dagen!

God atmosfære

Atmosfæren vår er ei kjelde til mange flotte fotomotiv. Kombinasjonen mellom luft, vassdamp, iskrystallar og sollys kan føre til eit utal optiske fenomen. Av og til må ein klø seg litt i bakhovudet, for så å google litt på internett for å finne ut kva ein eigentleg har sett. Heldigvis lar dei fleste fenomena seg fotografere! Her er eit knippe fenomen, med ei enkel forklaring!

Halo: Lav terrengskodde framfor meg, med sola i ryggen. Eg står i vegen for sola,

og kastar dermed ein skugge ut i lufta. Denne skuggen treff veggen av tåke, og teiknar 

dermed siluetten min på tåka. Litt flott lysbryting i ein halo rundt meg! Du kan ofte sjå 

noko liknande når du er ute og flyr, og ser skuggen til flyet mot skyene under.

Solhalo: Dette fenomenet skuldast lysbryting i iskrystallar høgt oppe i atmosfæren,
og ein kan ofte sjå dette fenomenen sommartid. Du oppdagar ofte ikkje ringen før ev.
sola er skjult bak eit objekt, td eit hushjørne eller ein lyktestople. I tillegg ser du to
"solhundar" på kvar side. Desse skuldast òg lysbryting, og opptrer på heilt spesielle
plassar og avstandar i forhold til sola. Av og til ser ein kun "solhundane".

Måneboge: Alle har høyrt om regnboge. Dette er ein regnboge fotografert midt på
natta, med månen som lyskjelde. Ikkje ofte at ein ser slike så skarpt derfinerte.

Månehund: Litt det samme som "solhund", bortsett frå at det her er månen som
er primærlyskjelda. Du er avhengig av nokså full måne for å få kraftig nok lys.

Perlemorsskyer: Skuldast lysbryting høgt oppe i atmosfæren, og kan ofte sjåast
midtvinterstid under kalde forhold. Dette biletet er ikkje særleg spektakulært, men
viser litt det flotte lysspekteret som opptrer.